13 sierpnia 2022 r. zmarła w Warszawie prof. dr hab. Alina Kowalczykowa (1936–2022), wybitna badaczka literatury romantycznej i okresu dwudziestolecia międzywojennego, autorka licznych publikacji naukowych z dziedziny humanistyki, członkini Towarzystwa Popierania i Krzewienia Nauk, PEN Clubu, Komitetu Nauk o Literaturze PAN oraz Instytutu Badań Literackich PAN. Zawodowo związana była najdłużej z Instytutem Badań Literackich PAN, w którym pracowała od 1957 roku. W latach 1973–1982 wykładała na uczelni w Kielcach, zwolniona z pracy z powodów politycznych w stanie wojennym. Przez piętnaście lat, od 1982 do 1997 roku, była wykładowczynią Uniwersytetu Łódzkiego, prowadząc zajęcia z literatury polskiej XIX i XX wieku, kolportując prasę niezależną, organizując w swoim warszawskim mieszkaniu spotkania dla studentów z wybitnymi artystami i badaczami. Współpracowała z uczelniami w Białymstoku, Rzeszowie, Grodnie, Wilnie oraz ze środowiskiem nauczycieli-polonistów skupionych w Stowarzyszeniu Nauczycieli Humanistów Prowincja. Była także opiekunką Muzeum Stefana Żeromskiego, ustanowionego testamentem Moniki Żeromskiej w dawnej willi pisarza w Konstancinie. Ostatnie lata życia poświęciła na porządkowanie dorobku naukowego i wspomnień swego Ojca, prof. Lorentza. W 1997 roku została odznaczona Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski. W 2018 roku otrzymała tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu w Białymstoku w uznaniu jej wkładu w badania nad literaturą i kulturą polską, ale też w rozwój kadry naukowej Uniwersytetu w Białymstoku oraz za stworzenie ogólnopolskiego ruchu nauczycieli-polonistów.
Wspomnienie Profesor Aliny Kowalczykowej
Miałam to szczęście, że na drodze zawodowego rozwoju mogłam spotkać i poznać Panią Profesor osobiście. Dziś mogę w pełni ocenić, jak wiele Jej zawdzięczam. Udział w kursach koordynowanych przez Panią Profesor dawał ogromną satysfakcję, wpływał na wszechstronny rozwój, wyzwalał ogromną energię i mobilizował do podejmowania nowych zadań. Pani Alina prosiła, by zwracać się do Niej po imieniu, gdyż pragnęła bliskości i przyjaźni bez uprzedzeń. Umiała jak nikt inny wspierać, radzić, pomagać, planować i realizować wiele projektów lokalnych na polskiej prowincji, przyjmując nas u siebie w domu i przyjeżdżając do nas. Naszą szkołę odwiedziła dwukrotnie. Po raz pierwszy 15 września 2011 roku z okazji nadania szkole imienia Juliusza Słowackiego przyjechała z Warszawy na własny koszt taksówką, gdyż spóźniła się na pociąg. Jak twierdziła, nie mogła nie przyjechać, bo przecież obiecała. Była zachwycona szkołą i uczniami, z którymi się spotkała dzień po uroczystości i rozmawiała o Juliuszu Słowackim. Po raz drugi przyjechała 15 czerwca 2018 roku ze swoim dawnym studentem, obecnie pisarzem Krzysztofem Bieleckim. Przywiozła dwa pudła książek dla szkolnej biblioteki. W mojej pamięci pozostanie wiele niezwykłych rozmów i wiele obrazów, mieszkanie Pani Profesor wypełnione książkami, którymi nas tak chętnie obdarowywała, a także niezwykle ciepły uśmiech.
Teresa Berbeć
